Windykacja - pojęcia podstawowe

 

Windykacja, windykator, egzekucja, komornik to słowa, które kojarzą się zdecydowanie negatywnie. Warto jednak poznać ich znaczenie, aby strach przed nieznanym lub niejasności nie utrudniały nam dbałości o własne interesy albo walki o przysługujące nam prawa.

Etymologia słowa windykacja jest w zasadzie znana i nie budzi większych sporów. Pochodzi ono od łacińskiego vindicatio oznaczającego roszczenie, obronę konieczną, zemstę; vindicareco można przetłumaczyć jako dochodzenie własności, uwalnianie się, karanie, mszczenie się oraz od vindex – obrońca mściciel 1.

Windykacja więc od samego początku związana jest z odzyskiwaniem pewnych uprawnień przysługujących właścicielowi rzeczy, m.in. taki cel miała w starożytnym prawie rzymskim instytucja rei vindicatio. Reminiscencją prawa rzymskiego jest roszczenie windykacyjne, uregulowane w art. 222 Kodeksu cywilnego, przysługujące właścicielowi rzeczy pozbawionemu możliwości faktycznego nią władania. 

Współcześnie windykacja jest różnie definiowana. Nie wchodząc w szczegółową analizę tego pojęcia, co może tylko zaciemnić dalsze rozważania, przyjąć możemy, iż windykacja to dochodzenie roszczeń w sposób zgodny z przepisami prawa. Taka treść znaczeniowa, jak się wydaje, w sposób najpełniejszy oddaje obowiązujące obecnie stosunki społeczno-gospodarcze oraz istniejącą rzeczywistość.

Dla pełnego zrozumienia czym jest windykacja wyjaśnijmy również, iż roszczenie to uprawnienie polegające na tym, że jakaś indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na rzecz uprawnionego, a więc uprawniony może żądać, aby zachowała się ona w ściśle określony sposób 2, np. oddała pieniądze. Uprawnionym do żądania jest wierzyciel, natomiast zobowiązanym do świadczenia dłużnik.

Podsumowując więc, windykacja jest dochodzeniem przez wierzyciela, albo osoby działającej w jego imieniu (w naszej sytuacji osoby fizycznej lub firmy zajmującej się windykacją) roszczeń, najczęściej polegających na świadczeniu pieniężnym, w sposób zgodny z przepisami prawa. 

Wymóg działania w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawa nie pozwala zaliczyć do czynności windykacyjnych szeregu zachowań, o których napiszemy przy omówieniu uprawnień windykatorów.

Windykator to osoba wykonująca czynności faktycznie i prawne związane z dochodzeniem roszczeń, czyli dokonująca czynności windykacyjne. 

Windykatorem może być wierzyciel osobiście albo inna osoba, fizyczna lub prawna, działająca w jego imieniu. Może to być więc przykładowo sąsiad, któremu zalegamy z pożyczką, domagający się od nas zapłaty w bezpośredniej rozmowie, jak i wyspecjalizowana firma windykacyjna, dochodząca roszczenia na zlecenie wierzyciela, wykonująca w tym celu telefony czy wysyłająca korespondencję. 

Zdarza się i tak, że firma windykacyjna jest jednocześnie wierzycielem, najczęściej ma to miejsce w sytuacji, gdy dojdzie do przelewu wierzytelności, tzn. windykator kupi dług od poprzedniego wierzyciela.

Windykacja może mieć charakter polubowny albo sądowy. Windykacja polubowna ma na celu skłonienie dłużnika do dobrowolnego wykonania zobowiązania, natomiast windykacja sądowa związana z wykonaniem zobowiązania wbrew woli dłużnika. 

W przypadku windykacji sądowej windykator występuje do organu państwowego z wnioskiem o wydanie orzeczenia o określonej treści, na postawie którego to orzeczenia wyspecjalizowany organ, przy użyciu przymusu państwowego, realizuje wynikające z orzeczenia uprawnienia wierzyciela. Najczęściej odbywa się to w ten sposób,że windykator wytacza powództwo (wnosząc pozew) o zapłatę do właściwego sądu, który, uwzględniając powództwo, wydaje orzeczenie, nakaz zapłaty albo wyrok, w którym nakazuje dłużnikowi zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej lub wydanie rzeczy. 

Nakaz zapłaty lub wyrok jest dokumentem, który po spełnieniu dodatkowych warunków staje się podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, w ramach którego dokonuje się egzekucji.

Egzekucja jest to urzeczywistnienie wynikającego z wyroku sądowego lub nakazu zapłaty obowiązku określonego zachowania się, najczęściej zapłaty określonej kwoty, w sytuacji, gdy osoba zobowiązana, niezależnie od przyczyn, nie wykonuje tego nakazu dobrowolnie.

Ważnym elementem egzekucji jest przymus. Przymusowa realizacja uprawnień wierzyciela oznacza, iż są one realizowanie wbrew woli dłużnika. 

Podkreślenia wymaga, iż środki przymusu mogą stosować jedynie organy państwowe i jedynie w sposób określony przez przepisy prawa. Ograniczenie możliwości stosowania przymusu do organów państwowych oznacza, iż wierzyciel lub działający w jego imieniu zawodowy windykator nie może ich stosować samodzielnie, tylko zwrócić się w tym celu do właściwego organu państwowego. Z kolei organ państwowy nie może w sposób dowolny decydować o konieczności zastosowaniu środków przymusu, ich formie i sposobie wykonania, bowiem przepisy prawa w sposób dość szczegółowy określają zasady działania organu państwowego w tym zakresie.

Organem dokonującym egzekucji w sprawach cywilnych, a więc decydującym o zastosowaniu przymusu, jest w zasadzie wyłącznie komornik sądowy3 (dalej nazywany po prostu komornikiem). To komornikowi właśnie ustawodawca powierzył wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne4.

Komornik, oprócz tego,że tylko on może dokonać egzekucji, jest również funkcjonariuszem publicznym, a zatem przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych korzysta z takiej samej ochrony jak np. funkcjonariusz policji. Warto mieć to na uwadze w razie ewentualnych kontaktów z komornikiem, aby nie popełnić przestępstwa poprzez działanie w przekonaniu o słuszności własnych racji, utrudniając mu wykonywanie czynności egzekucyjnych. 
Windykator natomiast jest takim samym podmiotem jak dłużnik, korzysta z takiej samej jak dłużnik ochrony prawnej i ma takie same możliwości działania jak dłużnik - ni mniej, ni więcej.
 O tym co może a czego nie może windykator przeczytacie w części następnej.

1 W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1970, s. 812.
2 Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2009, s. 90.
3 Zob. art. 2 ust. 1 Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.
4 Art. 2 ust. 3 pkt 1 Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.

Aktualizacja 20 czerwca 2014 r.